Aplikacja hTreeEval dotyczy oceny zagrożenia bezpieczeństwa powodowanego przez drzewa. Bezpieczeństwu zagrażają drzewa wywracające się i łamiące. System oceny drzew użyty w aplikacji został opracowany na przestrzeni wielu lat. Jego podstawą jest metoda WID (wizualnej identyfikacji drzew) Rosłon-Szeryńskiej (2006)[1] opracowana na gruncie polskim w oparciu o krytyczną analizę badań europejskich i amerykańskich z lat 1951-2005 i na podstawie logicznych modeli zdarzeń z zebranych wypadków wiatrołomów i wykrotów z terenu Mazowsza.
Metoda bazuje na ocenie ryzyka wypadkowego podobnie do
metod amerykańskich. Do jej opracowania wykorzystano model drzewa logicznego,
tzw. drzewo błędów (FTA) i zdarzeń (ETA), którego celem jest identyfikacja
specyficznych związków pomiędzy przyczynami a kombinacją zdarzeń, mogących mieć
wpływ na stworzenie sytuacji grożącej wypadkiem i na sam proces uszkodzenia. Ze
względu na złożoność źródła zagrożenia opracowano dodatkowo szczegółowy model
logiczny tego czynnika, bazując na opracowanych wariantach uszkodzeń drzewa z
towarzyszącymi im rożnymi typami objawów/wad budowy i kształtu drzewa oraz cech
siedliska sprzyjających wykrotom i wiatrołomom (Rosłon-Szeryńska 2006). W ciągu
ostatniego dziesięciolecia metoda podlegała modyfikacjom. Powstały 2 warianty
metody różniące się stopniem szczegółowości oceny i ilością parametrów (WID-
Urban, WID-Nature).
Metoda WID-Nature
Metoda ta służy do oceny drzew pomnikowych i posiada następujące parametry oceny:
a) prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia (P),
b) ekspozycję na zagrożenie (E),
c) możliwość uniknięcia skutków zdarzenia (U).
Czynnik minimalizacji ryzyka skłania oceniającego do analizy wszystkich możliwości redukcji ryzyka i oszacowania zasadności ich zastosowania. Usunięcie drzewa to ostateczność, gdy zawiodą wszystkie inne sposoby poprawy bezpieczeństwa publicznego (Rosłon-Szeryńska 2012). Prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia (P) podawane jest w skali 0-10 pkt, gdzie ryzyko duże występuje przy uzyskaniu >5 pkt i jest ono obliczane indywidualnie do pięciu obszarów zagrożenia dla każdego drzewa. Parametr (E) ekspozycji na zagrożenie odnosi się do natężenia ruchu i wartości mienia/ rangi terenu narażonego na uszkodzenie przez upadające drzewo. Wykorzystano tu zmodyfikowaną klasyfikację otoczenia ISA (International Society of Arboriculture).Ryzyko wypadku (RZ) to iloczyn różnicy prawdopodobieństwa uszkodzenia w poszczególnych strefach (P(K, Rw, N, P, W) i minimalizacji ryzyka w danej strefie drzewa (UP) oraz różnicy ekspozycji na zagrożenie i minimalizacji ryzyka w sąsiedztwie drzewa. Wzór sposobu obliczeń przedstawiono poniżej.
Ryzyko wypadku (zdarzenia) liczone według wzoru:
RZ = ( P(K, Rw, N, P, W) – UP) x (E – UE)
Zakres punktów:
RZ [0 – 10]; P(K, Rw, N, P, W) [0 – 10]; UP [0 – 3]; E [0 – 1]; UE [0 – 0,2];
Gdzie:
P – to prawdopodobieństwo upadku drzewa oceniane pod kątem pięciu zdarzeń:
PK – prawdopodobieństwo złamania w koronie;
PRw – prawdopodobieństwo złamania w rozwidleniu;
PP – prawdopodobieństwo złamania pnia;
PN – prawdopodobieństwo złamania w nasady pnia / odziomka;
PW – prawdopodobieństwo wywrócenia się drzewa.
E – to ekspozycja na zagrożenie;
UP – to możliwość minimalizacji ryzyka umniejszająca prawdopodobieństwo upadku drzewa (P);
UE – to możliwość minimalizacji ryzyka umniejszająca ekspozycję na zagrożenie (P);
Skala oceny ryzyka przyjmuje zakres [0-10 pkt], gdzie: 0 – oznacza brak ryzyka, a punktacja >9 – oznacza ryzyko krytyczne, przy którym dopuszcza się usunięcie drzewa (Rosłon-Szeryńska 2006).
Metoda WID-Urban
Metoda ta służy do bieżącej oceny drzew miejskich i posiada dwa parametry oceny:
a) prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia (P),
b) ekspozycję na zagrożenie (E).
Prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia (P) podawane jest w skali 0-10 pkt, gdzie ryzyko duże występuje przy uzyskaniu >5 pkt i jest ono obliczane indywidualnie do pięciu obszarów zagrożenia dla każdego drzewa. Parametr (E) ekspozycji na zagrożenie odnosi się do natężenia ruchu i wartości mienia/ rangi terenu narażonego na uszkodzenie przez upadające drzewo. Wykorzystano tu zmodyfikowaną klasyfikację otoczenia ISA (International Society of Arboriculture). Ryzyko wypadku (RZ) to iloczyn różnicy prawdopodobieństwa uszkodzenia w poszczególnych strefach (P(K, Rw, N, P, W) i ekspozycji na zagrożenie €. Wzór sposobu obliczeń przedstawiono poniżej.
Ryzyko wypadku (zdarzenia) liczone według wzoru:
RZ = P(K, Rw, N, P, W) x E
Zakres punktów:
RZ [0 – 10]; P(K, Rw, N, P, W) [0 – 10]; E [0 – 1];
Gdzie:
P – to prawdopodobieństwo upadku drzewa oceniane pod kątem pięciu zdarzeń:
PK – prawdopodobieństwo złamania w koronie;
PRw – prawdopodobieństwo złamania w rozwidleniu;
PP – prawdopodobieństwo złamania pnia;
PN – prawdopodobieństwo złamania w nasady pnia / odziomka;
PW – prawdopodobieństwo wywrócenia się drzewa.
E – to ekspozycja na zagrożenie;
Skala oceny ryzyka przyjmuje zakres [0-10 pkt], gdzie: 0 – oznacza brak ryzyka, a punktacja >9 – oznacza ryzyko krytyczne, przy którym dopuszcza się usunięcie drzewa (Rosłon-Szeryńska 2006).
Pierwszą aplikacją służącą do badań pilotażowych był program TreesAnalyzer powstały w 2013 roku. Autorami aplikacji jest Minh Thang Tran z Wydziału Zastosowań Informatyki i Matematyki w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Przy jej użyciu poddano szczegółowej ocenie około 1600 drzew, dzięki czemu metoda WID ewoluowała na potrzeby użytkowników.
[1] Rosłon-Szeryńska, E. 2006. Opracowanie metody oceny zagrożenia powodowanego przez drzewa o osłabionej statyce. Praca doktorska. Maszynopis. WOiAK, SGGW, Warszawa
Rosłon-Szeryńska, E., 2012. Ocena zagrożenia bezpieczeństwa ludzi i mienia powodowanego przez drzewa o osłabionej statyce. Uprawa i Ochrona drzew. Czasopismo Międzynarodowego Towarzystwa Uprawy i Ochrony Drzew, Łódź, Zeszyt nr 27